ساخت استخر ماهی

ساخت استخر ماهی؛ یک فرایند تخصصی و اصولی

پرورش آبزیان دریایی و فروش آن‌ها یکی از کسب‌وکارهای پردرآمد در محیط‌های شهری و روستایی است. برنامه‌ریزی کامل و استفاده از نوع صحیح سازه‌ها در مزارع پرورش ماهی، سود بالایی را نصیب صاحبان این کسب‌وکارها می‌کند. استخر پرورش ماهی یک محیط امن، بهداشتی و ایزوله برای تکثیر انواع آبزیان به‌شمار می‌رود که میزان رشد و سلامت آن‌ها به انتخاب نوع درست سازه و متریال بستگی دارد.

ساخت استخر پرورش ماهی علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف آب، فضای کم‌تری از زمین را برای تولید مثل و رشد این جانوران اشغال می‌کند. در این مطلب از وب‌سایت گروه مهندسی برکه به اصول ساخت‌ استخر پرورش ماهی می‌پردازیم و شرایط ساخت و نکات لازم برای احداث این سازه آبی را بیان می‌کنیم.

استخر ماهی و اهمیت آن در سلامت آبزیان

ساخت استخر ماهی همچون ساخت استخر پرورش ماهی تیلاپیا بسیاری از نیازهای آبزیان برای رشد در یک محیط بهداشتی و امن را فراهم می‌کند. ماهی‌ها در این سازه شرایط رشد بهتری دارند. تجهیزات فراوان تعبیه‌شده در استخرهای پرورش ماهی مانند سیستم تهویه، سیستم گرمایش، سیستم تهویه مکانیکی و سیستم فیلتراسیون آب در افزایش سلامت ماهی‌ها و رشد مناسب آن‌ها تاثیرگذار هستند. از سوی دیگر کارشناسان مجموعه‌های پرورش ماهی، با بررسی میزان اکسیژن، دمای محیط، مقدار PH آب و تغذیه آبزیان در این مکان، شرایط بهتری را برای کنترل میزان رشد و پرورش انواع ماهی‌ها در اختیار دارند.

کسب در آمد بالا با احداث استخرهای ماهی و پرورش این آبزیان

پرورش ماهی همچون پرورش ماهی کپور در استخر ذخیره اب کشاورزی یکی از کسب‌وکارهای پررونق و سود ده به‌شمار می‌رود که کم‌تر کسی از سود بالای آن خبر دارد. این فعالیت با اختصاص هزینه اندکی قابل راه‌اندازی است و بسیاری از زمین‌داران برای افزایش درآمدشان به پرورش انواع ماهی‌ها می‌پردازند. با توجه به امکان پرورش ماهی در انواع اقلیم‌های مختلف، با یک برنامه‌ریزی درست و شناخت گونه‌های پرفروش برای پرورش، می‌توان در مدت‌زمان کوتاهی به سود بسیار بالایی دست پیدا کرد.

از سوی دیگر استقبال خریداران خارجی از ماهی‌های پرورش‌یافته و تزئینی، شرایط صادر کردن آبزیان پرورش‌یافته را به خارج از مرزهای کشور فراهم می‌کند. بر همین اساس طیف متنوعی از انواع ماهی‌ها در ایران پرورش می‌یابند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• کپور معمولی
• کپور علف‌خوار یا آمور
• کپور نقره‌ای
• کپور سرگنده یا بیگ هد
• ماهی قزل‌آلا
• ماهی‌های تزئینی مانند ماهی قرمز

برای ساخت‌ استخر ماهی باید با انواع آن آشنا باشید

آشنایی با انواع استخرهای پرورش ماهی و ساخت انواع استخرها از جمله ساخت استخر پرورش ماهی خاویاری اولین گام برای شروع مسیر ساخت این سازه‌ها به‌شمار می‌رود. ساخت استخر کوچک پرورش ماهی یا احداث سازه‌های بزرگ در محیط‌های چند هکتاری، نیازمند شناخت انواع استخرهای ماهی است تا بتوان متناسب با شرایط و اقلیم موردنظر بهترین تصمیم را برای این کار در دستور کار قرار داد.

به‌طورکلی برای ساخت استخر ماهی باید به انواع آن توجه داشت که عبارت‌اند از:

• انواع استخر‌ ماهی بر اساس نوع کاربری
• انواع استخر ماهی بر اساس شکل ظاهری و متریال ساخت

انواع استخر پرورش ماهی بر اساس نوع کاربری

صاحبان زمین‌های کشاورزی یا افراد علاقه‌مند به ساخت استخر ماهی کوچک در محیط‌های شهری یا ساخت استخر ماهی در جنگل، باید بر اساس نوع کاربرد این سازه‌ها، اقدام به احداث آن‌ها کنند. در ادامه به انواع استخر پرورش ماهی بر اساس نوع کاربری آن‌ها اشاره‌ می‌کنیم.

استخر پرورش ماهی اختصاصی

نوع اختصاصی استخرهای پرورش ماهی، برای تولید و رشد آبزیان کاربرد بالایی دارند و ممکن است متناسب با شرایط زمین در اشکال مختلف هندسی ساخته شوند. در این سازه‌ها می‌توان دوباره آب خروجی را به کمک فرایند تصفیه به سیستم گردش آب وارد کرد.

استخر دومنظوره پرورش ماهی و کشاورزی

استخرهای دومنظوره، صرفا برای رشد یا تکثیر آبزیان ساخته نمی‌شوند. در بیشتر مواقع این سازه‌ها در ابتدا به‌عنوان استخرهای بلوکی و ذخیره‌ساز کشاورزی در دستور ساخت قرار می‌گیرند و بعد از ساخت، کشاورزان و مزرعه‌داران از آن‌ها به‌عنوان استخر ماهی استفاده می‌کنند. روش جریان آب در ساخت استخر ماهی همچون استخر ژئوممبران پرورش ماهی دومنظوره به این گونه است که آب خروجی از سیستم پرورش آبزیان، وارد قسمت کشاورزی می‌شود و به‌صورت غنی‌شده سطح زیر کشت را با کود طبیعی تغذیه می‌کند.

انواع استخر ماهی از نظر شکل ظاهری و متریال ساخت

نوع دیگری از تقسیم‌بندی استخرهای ماهی، به شکل ظاهری و متریالی برمی‌گردد که این سازه از آن‌ها ساخته شده است. شرایط ساخت هر یک از این استخرها متناسب با مصالح به‌کاررفته برای راه‌ندازی متفاوت است و در هنگام ساخت استخر ماهی باید شکل ظاهری استخر را متناسب با نیازهای خود، مساحت زمین و کاربرد مورد نظر انتخاب کنید. در ادامه به انواع استخر ماهی از نظر شکل ظاهری اشاره می‌کنیم.

استخر بتنی؛ سازه‌ای با تراکم‌پذیری و ظرفیت بیشتر

استخرهای بتونی که برای پرورش ماهی بکار می روند یکی از رایج‌ترین سازه‌ها برای رشد و تکثیر آبزیان هستند که می‌توانند به هر شکلی ساخته شوند. این سازه‌ها با استفاده از بتون مسلح یا بتن‌های معمولی ساخته می‌شوند. مقاومت دیواره این استخرها در برابر فشار آب، با توجه به ضخامت بالای بتن‌ها، بسیار بالا است.

ساخت استخر پرورش ماهی بتنی هزینه‌های کم‌تری نسبت به بسیاری از روش‌های دیگر دارد. به همین دلیل برای ساخت استخر پرورش ماهی ارزان، انتخاب استخر بتنی پیشنهاد مناسبی به‌شمار می‌رود. این استخرها معمولا برای پرورش ماهیان بزرگ مانند قزل‌آلای رنگین‌کمان و ماهیان گرمابی کاربرد بالایی دارند.

استخر خاکی رایج‌ترین سازه برای ذخیره آب است

استفاده از استخرهای خاکی به دلیل فشار کم‌تر نسبت به دیگر انواع استخرهای پرورش ماهی و امکان رشد میکروب‌ها و جلبک‌ها در آن برای پرورش ماهیان پیشنهاد نمی‌شود. بااین‌حال این سازه یکی از رایج‌ترین و سنتی‌ترین استخرها برای رشد و تکثیر ماهیان بوده که به دلیل هزینه‌های پایین‌تر همچنان مورد استقبال بسیاری از کشاورزان و مزرعه‌داران است.

استخر پیش‌ساخته پرورش ماهی؛ نسل جدید این سازه‌ها

بسیاری از کشاورزان و مزرعه‌داران برای ساخت و طراحی استخر ماهی، از نوع پیش‌ساخته آن استفاده می‌کنند. این سازه‌ها با ماندگاری بالای 10 سال از پایه‌های فلزی یا وینیل ساخته می‌شوند که روی آن‌ها را پارچه‌های برزنت ضد آب می‌پوشانند. استخرهای وینیل به دلیل نصب آسان، کاربرد بالا در پرورش ماهی و صنعت کشاورزی و مقرون‌به‌صرفه بودن، انتخاب خوبی برای احداث فضایی برای پرورش ماهیان هستند.

استخر بلوکه چینی

برای ساخت استخر کوچک پرورش ماهی می‌توان از انواع استخرهای بلوکه چینی استفاده کرد. این استخرها به دلیل هزینه‌های ساخت کم‌تر نسبت به دیگر روش‌ها بهترین گزینه برای ساخت استخر ماهی کوچک هستند که در بدنه آن‌ها از بلوک‌های ساختمانی استفاده شده است. البته برای ساخت این سازه‌ها به زمان زیادی نیاز دارید.

استخر کشاورزی با استفاده از ورقه‌های ژئوممبران

احداث استخر پرورش ماهی با استفاده از ورقه‌های ژئوممبران یک روش رایج برای تکثیر آبزیان است. این ورقه‌ها یک نوع ممبران پلیمری هستند که با ایجاد سدی محافظ بین آب و خاک، از نفوذ یا نشت آب به درون محفظه استخر جلوگیری می‌کنند. ساخت استخر ماهی با استفاده از این روش، یک متد جدید، پیشرفته و مقرون‌به‌صرفه بوده که در صرفه‌جویی در مصرف آب نیز تاثیرگذار است.

مهم‌ترین مزایای ساخت استخر ماهی ارزان با استفاده از ورقه‌های ژئوممبران عبارت‌اند از:

• قابل استفاده در استخرهای خاک‌ریزی و خاک‌برداری
• کاهش هزینه‌های احداث، بهره‌برداری آب و خسارات نشت و زهکشی
• افزایش سرعت زمان ساخت استخر ماهی
• مقاومت بالا در برابر انواع ضربات فیزیکی، مواد شیمیایی، اشعه UV و تنش‌های محیطی
• بدون محدودیت در شکل و اندازه استخرها

استخرهای شفته آهکی برای پرورش ماهی

نوع دیگری از استخرهای ذخیره‌ساز آب برای پرورش آبزیان، استخرهای ساخته شده توسط شفته آهک هستند که از این ماده ساختمانی برای ساخت بدنه آن‌ها استفاده می‌کنند. برای ساخت استخر کوچک ماهی کم‌تر از این روش استفاده می‌شود؛ زیرا هزینه بالاتر و زمان بیشتری را برای ساخت نیاز دارد.

استخرهای فایبرگلاس

برای ساخت استخرهای ماهی با متریال فایبرگلاس، از مواد کامپوزیتی استفاده می‌شود. این سازه‌ها سطحی صاف و ضد خش دارند و شرایط مناسبی را برای احداث استخرهایی متنوع با اندازه‌هایی گوناگون در اختیار مجریان قرار می‌دهند.

استخرهای پلاستیکی و کاربرد آن‌ها در پرورش ماهی

بهترین نوع استخر برای پرورش ماهی‌های زینتی و کوچک، استخرهای پلاستیکی هستند. این استخرها از پلی‌اتیلن تولید می‌شوند که همین موضوع باعث کاهش وزن آن‌ها شده است. با توجه به قابلیت بالای آن‌ها  برای جابه‌جایی و جمع شدن، برای ساخت استخر کوچک ماهی مخصوص ماهی‌های قرمز و آبزیان کوچک، این سازه را به کار می‌گیرند.

انواع حوضچه‌ها و استخرها در یک مزرعه پرورش ماهی

علاقه‌مندان به ساخت استخر ماهی باید با انواع حوضچه‌ها و مکان‌های مورد نیاز برای این کار آشنا باشند. شناخت این محیط‌ها به انتخاب بهترین روش ساخت استخر ماهی و به‌کارگیری نوع مناسب استخر متناسب با شرایط زمین، انتخاب روش مناسب برای تکثیر ماهی و دمای محیط، به ماهی داران کمک می‌کند.

انواع حوضچه‌ها و استخرهای مورد نیاز در یک مزرعه پرورش ماهی عبارت‌اند از:

• استخرهای نوزادگاه: لارو ماهی‌ها به‌صورت تک‌گونه‌ای به مدت 3 هفته تا یک ماه در این فضا نگهداری می‌شوند
• استخرهای انگشت قد: بچه ماهی‌های حاصل‌شده از استخرهای نوزادگاه با وزن 2 تا 3 گرم به این استخرها منتقل شده و به‌صورت چندگونه‌ای نگهداری می‌شوند
• استخرهای پرواربندی: بیشتر ماهی داران پرورش ماهی را از این استخرها شروع می‌کنند. شروع دوره پرورش ماهی در این استخرها زمانی است که دمای آب استخر بیشتر از 10 درجه سانتی‌گراد باشد
• استخر زمستان‌گذرانی: استخر مناسب پرورش ماهی در فصل زمستان
• استخرهای نگهداری مولدین: این استخرها برای نگهداری مولدین احداث می‌شوند. تغییر شیب‌های طولی و عرضی در کف استخر و ضد عفونی کردن این سازه در این استخرها بسیار مهم است
• استخرهای رسوب‌گیر یا ذخیره آب: زمانی احداث می‌شوند که منبع تامین‌کننده آب استخر رودخانه باشد و کاربرد آن‌ها برای رسوب‌زدایی و گل‌آلودگی آب رودخانه است

نکات مهم پیش از اقدام برای ساخت استخر پرورش ماهی

پیش از اقدام برای ساخت استخر ماهی گرمابی، ساخت استخر ماهی در جنگل، ساخت استخر کوچک پرورش ماهی، ساخت استخر پرورش ماهی متراکم یا هر نوع استخر پرورش آبزیانی، باید به برخی نکات اساسی توجه داشته باشید. آگاهی از این نکات نقشه راه مطمئن و سریعی را برای رسیدن به مقصد در اختیار شما قرار می‌دهد.

مهم‌ترین نکات برای ساخت استخر پرورش ماهی عبارت‌اند از:

• اگر به جابه‌جایی استخر نیازی ندارید، از استخرهای بتنی استفاده کنید
• اگر سرمایه و مکان مناسب برای احداث استخر ماهی ندارید، استفاده از استخرهای جدید و پرتابل به شما کمک می‌کند
• برای ساخت‌ استخر‌ پرورش ماهی در مناطق گرم و خشک، می‌توانید با در نظر گرفتن پوشش سقف برای گرم و تبخیر نشدن آب، از سقف خانه برای احداث استخر استفاده کنید

مکان مناسب برای ساخت استخر ماهی

شناخت مکان مناسب برای ساخت استخر ماهی، اولین گام عملیاتی برای احداث این سازه آبی به‌شمار می‌آید. به‌طورکلی می‌توان در تمام شرایط آب‌وهوایی استخرهای مختلف ماهی را متناسب با شرایط زمین و دمای محیط ساخت. بااین‌وجود مناطق دارای رطوبت و بارندگی کافی، شرایط بهتری از پرورش ماهی را در اختیار ماهی داران قرار می‌دهد.

پس از تعیین مکان مناسب برای ساخت استخر ماهی، باید چهار کار اصلی را انجام داد که عبارت‌اند از:

• مشخص کردن نوع تراکم و کشت
• تعیین ظرفیت مناسب مانند میزان آب وارد شده به سازه
• نوع فرایند بازاریابی
• طراحی و برنامه‌ریزی و تجهیزات مورد نیاز

با توضیحات ارائه شده می‌توان گفت هیچ محدودیتی برای احداث استخر ماهی وجود ندارد. بسیاری از افراد برای کسب‌وکارهای کوچک خود، به ساخت‌ استخر پرورش ماهی ارزان روی آورده‌اند و این سازه‌ها را در محیط‌های شهری و فضای خانگی خود ساخته‌اند. از سوی دیگر با توجه به کاربردهای بالای این سازه‌ها، می‌توان برای ساخت استخر ماهی در جنگل نیز اقدام کرد.

شرایط احداث استخر ماهی در محیط‌های مختلف به نوع زمین، شرایط خاک و سیستم آب‌رسانی بستگی دارد و با تامین نیازهای اصلی این سازه برای پرورش ماهی، می‌توان در هر فصل و شرایطی استخرهای ماهی ساخت.

ارتباط میان روش‌های پرورش ماهی و ساخت استخر

برای احداث استخر ماهی، باید در ابتدا باید روش پروش ماهی خود را تعیین کنید. تکنیک‌های پرورش ماهی با هدف افزایش سوددهی انجام شده و به‌طورکلی به چهار دسته اصلی تقسیم‌بندی می‌شوند. شما برای انتخاب بهترین روش ساخت استخر ماهی، باید متد پرورش آبزیان خود را انتخاب کنید و متناسب با روش اتخاذشده، روش مناسب برای احداث استخر ماهی را به کار بگیرید.

انواع روش‌های پرورش ماهی عبارت‌اند از:

• پرورش ماهی گسترده: در این روش ماهی‌ها با هزینه بسیاری کمی پرورش داده می‌شوند
• پرورش ماهی گسترده ارتقا یافته: این روش در جوامع روستایی بیشتر استفاده می‌شود
• پرورش ماهی نیمه متراکم: در این روش از استخرهای خاکی، بتنی و استخرهایی با پوشش‌هایی مصنوعی استفاده می‌شود
• پرورش ماهی متراکم: ساخت استخر پرورش ماهی متراکم به سرمایه‌گذاری بالا و کار دقیق نیازمند است. ماهی‌ها در این روش در استخرهای پلی‌اتیلن، بتونی و سایر مواد مصنوعی پرورش داده می‌شوند

ساخت استخر پرورش ماهی چه اصولی دارد؟

احداث استخر پرورش آبزیان به‌ویژه ماهی‌ها، اصول مشخصی دارد که بدون توجه به آن‌ها احتمال مرگ آبزیان و بروز آسیب‌های اقتصادی افزایش می‌یابد. در زمان ساخت استخر ماهی باید به این اصول توجه داشته باشید که در ادامه به هر یک از آن‌ها اشاره کرده‌ایم.

توجه به اندازه استخر

برای ساخت استخر پرورش ماهی ارزان، اولین کار توجه به مساحت زمین و اندازه استخر است. استخرهای پرورش ماهی معمولا مستطیل هستند و به مساحتی در حدود 5 هزار متر نیاز دارند. به‌طورکلی مناسب‌ترین اندازه برای احداث استخر پرورش ماهی، زمینی یک هکتاری است تا بتوان با دقت و مدیریت بالایی فرایند کوددهی، تغذیه، صید، سم‌پاشی، نمونه‌برداری و کنترل رشد ماهی‌ها را انجام داد.

دقت به عمق و شیب استخر

استخرهای پرورش ماهی معمولا بین 5/1 تا 2 متر عمق دارند و حداکثر شیب تند آن‌ها 1:200 است. شیب این استخرها در وسط استخر به‌صورت شیب عرضی دیوار بوده و شکل هندسی دیواره آن‌ها نیز ذوزنقه می‌باشد. ساخت مستحکم دیواره‌های استخر با اصول استاندارد در مقاومت آن در برابر فشار آب اهمیت بالایی دارد.

طراحی اصولی ورودی و خروجی استخر

در میان نکاتی که در زمان ساخت استخر ماهی باید به آن توجه شود، دقت به طراحی استاندارد ورودی و خروجی این سازه بسیار مهم است. مجریان ساخت استخرهای پرورش ماهی برای ساخت شیر ورودی آن، از لوله یا آهنی با قطر مناسب در دیواره استفاده می‌کنند. همچنین در قسمت زیرین جوراب استخر، یک فیلتر قوی برای جلوگیری از ورود علف، زباله، کثیفی و آفات آب قرار دارد.

یکی دیگر از مراحل ساخت استخر ماهی که بسیار اهمیت دارد طراحی و ساخت ورودی و خروجی استخر می است. برای ساخت شیر ​​ورودی آب معمولاً از آهن یا لوله با قطر مناسب در دیواره استخر دارای شیر استفاده می‌شود.

ساخت دیواره؛ فرایندی تخصصی و دقیق

استاندارد خاصی برای ساخت دیواره استخر ماهی وجود دارد که مجریان این کار کاملا با آن آشنا هستند. برای این کار در مکان مورد نظر برای ساخت استخر ماهی، زمین به عمق یک متر حفر می‌شود. سپس درون کانال ورودی را با سنگ و چوب درخت پر می‌کنند تا دیواره‌های پایه محکم شوند. در نهایت نیز روی کانال خاک می‌ریزند و دوباره حفاری می‌کنند.

روش ساخت استخرهای ماهی پیش‌ساخته

در زمان ساخت استخر پرورش ماهی متراکم یا ساخت استخر کوچک ماهی، توجه به زمان و فرایند ساخت اهمیت ویژه‌ای دارد. مجریان برای کاهش هزینه‌های ساخت‌وساز سازه و افزایش سرعت در فرایند ساخت استخر ماهی، از سازه‌های پیشرفته استفاده می‌کنند. روش ساخت استخرهای ماهی پیشرفته به‌گونه‌ای است که از آن‌ها می‌توان برای ساخت‌ استخر‌ ماهی در جنگل و حتی ساخت‌ استخر‌ پرورش ماهی‌ گرمابی استفاده کرد.

استخرهای پیش‌ساخته معمولا از ورق‌های گالوانیزه ضد زنگ به‌عنوان یک عایق خارجی و لایه‌های ژئوممبران به‌عنوان پوشش‌های داخلی ساخته می‌شوند. این سازه‌ها برای ساخت به مراحل زیرسازی نیاز دارند و با قطرهای 6، 8 و 10 متری در اختیار خریداران قرار می‌گیرند.

مراحل ساخت استخر ماهی پیش‌ساخته به‌صورت زیر است:

• جانمایی و گچ‌ریزی
• جای‌گذاری لوله پلی‌اتیلن و دورچینی بلوک
• شیب بندی با خاک و تراز کردن رینگ بلوک دور
• پرس کردن خاک و غلتک‌زنی
• آماده‌سازی زیر‌سازی شیب ‌بندی شده برای سیمان‌کاری
• کروم‌بندی شیب استخر
• پایان کروم‌بندی و کنترل شیب و تراز بودن
• سیمان‌کاری و شیب‌دهی نقاط کروم‌بندی شده
• کنترل نقاط سیمان‌کاری و تراز زیر‌سازی
• خشک کردن زیر‌سازی
• کنترل کیفیت و مقاومت زیرسازی

استانداردهای مورد نیاز برای ساخت استخر پرورش ماهی

نمی‌توان بدون توجه به برخی معیارهای خاک، آب، شرایط جسمانی آبزیان، دمای محیط، تغذیه، نحوه غذادهی درست و … نسبت به ساخت استخر ماهی اقدام کرد. در صورت عدم توجه به این معیارها، پرورش ماهی توجیه اقتصادی مناسبی نخواهد داشت. برای این کار استانداردهای مهمی وجود دارند که مجریان ساخت‌ استخر‌ ماهی ارزان یا ساخت استخر پرورش ماهی متراکم باید به آن‌ها توجه داشته باشند. در ادامه به این استانداردها اشاره می‌کنیم.

فرایند زیست‌سنجی

فرایند زیست‌سنجی یک عمل مهم در زمان احداث استخر ماهی است که باید هر 15 روز یکبار انجام شود. این فرایند در به‌روزرسانی برنامه غذادهی به آبزیان نقشی مهم را بر عهده دارد. برای زیست‌سنجی اصولی باید چند نمونه از ماهی‌های استخر را به‌صورت رندوم از استخر خارج کرد و این عمل را بر روی آن‌ها انجام داد. در این عمل شکل ظاهری، میزان وزن و طول کل ماهی اندازه‌گیری می‌شود و بر اساس اطلاعات به‌دست‌آمده میزان غذای آن‌ها را در طول شبانه‌روز تغییر می‌دهند.

برای یک زیست‌سنجی اصولی باید به این نکات دقت داشته باشید:

• خالی بودن معده ماهی
• خنک بودن هوا
• در دسترس بودن نیروی کار حرفه‌ای
• توجه به روش ساخت استخر
• دقت به شاخص‌های کیفی آب در پرورش ماهی

قلیایی و اسیدی بودن آب

یکی از مهم‌ترین نکات در زمان ساخت استخر ماهی، توجه به میزان PH آب و میزان نمک موجود در آب استخر است. برای کاهش میزان اسیدی بودن آب استخر، بهترین راهکار استفاده از کربنات کلسیم و رساندن آن به حد خنثی می‌باشد. نامیزان بودن میزان PH در آبزیان، آن‌ها را در معرض ابتلا به بیماری‌هایی مانند اسیدوز، خوردگی آبشش‌ها و آلکالوز قرار می‌دهد.

اکسیژن محلول

بدون تامین اکسیژن محلول، فرایند ساخت استخر ماهی با مشکل بزرگی روبه‌رو می‌شود. توجه داشته باشید که اکسیژن محلول در آب استخر، مقدار ثابتی ندارد و عواملی مانند اختلاف ارتفاع، غلظت نمک، درجه حرارت آب، فشار جو و … بر مقدار آن تاثیر می‌گذارند. به همین دلیل توجه به اکسیژن محلول در ساخت استخر پرورش ماهی متراکم بسیار اهمیت دارد.

آماده‌سازی استخرها؛ فرایندی مهم قبل از ماهی دار کردن آن‌ها

بعد از ساخت استخر ماهی، آماده‌کردن این فضا برای پرورش ماهی‌ها اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا باید سلامت آبزیان در این سازه‌ها تامین شود. استخرهای پرورشی فقط یک بار مورد استفاده قرار نمی‌گیرند؛ بلکه بسیاری از آن‌ها کاربردی چند مصرفی دارند. به همین دلیل باید پیش از ماهی دار کردن استخرها با استانداردهای لازم برای آماده کردن این سازه‌ها آشنا باشیم.

بر همین اساس مهم‌ترین فرایندهای آماده‌سازی استخرهای پرورشی عبارت‌اند از:

• خشک کردن کامل استخر
• از بین بردن و سوزاندن تمام گیاهان موجود در آن
• استفاده از 750 کیلوگرم آهک به‌ازای هر هکتار بر روی سطح خاک برای ضد عفونی کردن استخر
• شخم‌زدن خاک تا عمق 15 سانتی‌متری
• انجام شدن عملیات دیسک‌زنی
• تعمیر کلیه کانال‌ها و دریچه‌های ورودی و خروجی استخر در صورت نقص
• آب‌گیری استخرها 15 تا 20 روز قبل از ماهی دار کردن آن‌ها

چگونه یک استخر ذخیره‌ساز کشاورزی را به استخر ماهی تبدیل کنیم؟

تعداد زیادی از مزرعه‌داران و کشاورزان در زمین‌های خود، استخرهای ذخیره‌ساز آب برای عملیات کشاورزی دارند. این افراد می‌توانند با استفاده از برخی نکات، کاربرد این سازه‌های آبی را گسترش دهند و از آن‌ها به‌عنوان استخر پرورش ماهی نیز استفاده کنند. همچنین برخی دیگر نیز که هیچ فضایی برای نگهداری آب در اختیار ندارند، می‌توانند با احداث یک استخر ذخیره‌ساز با یک تیر دو نشان بزنند و به‌جای ساخت استخر ماهی مجزا، یک سازه دو کاربری بسازند.

البته باید توجه داشته باشید که استخرها ذخیره‌ساز، یک سیستم پرورشی تخصصی برای تکثیر آبزیان نیستند؛ اما می‌توان آن‌ها را به‌عنوان فضایی برای رشد و پرورش ماهی‌ها نیز مورد استفاده قرار داد. در ادامه به راهکارهای تبدیل یک استخر ذخیره‌ساز کشاورزی به استخر پرورش ماهی می‌پردازیم.

انتخاب سازه استخر

برای ساخت استخر ذخیره‌ساز آب می‌توان از روش‌های بتنی یا ژئوممبرانی استفاده کرد. در سال‌های اخیر به دلیل مقاومت بالای ورقه‌های ژئوممبران در برابر فشار آب، عدم محدودیت برای استفاده در شرایط آب‌وهوایی مختلف و قیمت مقرون‌به‌صرفه، این روش جایگاه ویژه‌ای در بین کشاورزان و مزرعه‌داران پیدا کرده است.

تعیین ورودی و خروجی آب استخر

باید یک فضای ایمن و بهداشتی برای ورودی و خروجی آب استخر وجود داشته باشد. آب ورودی به بدنه استخر باید از حوضچه آرامش بگذرد تا با جداشدن آلودگی‌ها، آبی کاملا تمیز و بهداشتی به استخر اصلی وارد شود. همچنین می‌توان در صورت نیاز در مسیر ورود آب به استخر از سیستم‌های تصفیه آب مطمئن نیز استفاده کرد. خروجی استخر هم باید دارای توری‌های مخصوص باشد، تا از خروج ماهی‌ها از استخر جلوگیری کند.

هوادهی و تامین اکسیژن

واکنش آب خروجی چاه با کربن‌دی‌اکسید و ازت در مکان‌هایی که آب استخر از طریق چاه‌های حفر شده تامین می‌شود، ماهیان را با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌کند. مجریان ساخت استخر ماهی برای این کار راهکارهای مناسبی را پیشنهاد می‌دهند.

این راهکارها عبارت‌اند از:

• تعبیه آب‌فشان‌ها و سیستم‌های پخش آب در هوا
• قرار دادن پمپ‌های هوادهی و اکسیژن‌رسانی در آب استخر
• ایجاد سازه‌های برج هوادهی با توجه به نیاز آب استخر

تهیه و انتقال بچه ماهی به استخر

خرید ماهی‌های نوزاد برای شروع فرایند پرورش ماهی، یکی از اصلی‌ترین اقدامت برای ساخت استخر ماهی و رشد آبزیان در آن به‌شمار می‌رود. حمل این جانوران یک فرایند تخصصی و پیچیده است که باید توسط وسایل نقلیه‌ دارای کپسول‌های اکسیژن انجام شود. در ضمن عمل آداپتاسیون نیز برای وارد کردن ماهی‌ها به استخر اهمیت بسیار دارد. این عمل به معنای هماهنگ‌سازی شرایط آب استخر و تانکر می‌باشد که باید آب استخر را به آرامی به آب تانکر اضافه کرد.

پروارسازی و تغذیه

دوره تغذیه ماهی‌ها، پس از انتقال آن‌ها به استخر ماهی آغاز می‌شود. در این مرحله باید متناسب با نوع ماهی از تغذیه مناسب برای رشد و تکثیر آن‌ها استفاده کرد. همچنین تعداد نوبت‌های غذادهی به آن‌ها نیز بر اساس سن و وزن آن‌ها تعیین می‌شود.

برداشت ماهی؛ آخرین مرحله از فرایند پرورش ماهی در استخرهای کشاورزی

اصلی‌ترین هدف ساخت استخر ماهی، ایجاد شرایطی مناسب برای برداشت ایمن و سریع این جانوران است. ساخت استخر کوچک پرورش ماهی در استخرهای ذخیره‌ساز کشاورزی این امکان را برای ماهی داران به وجود می‌آورد. برای برداشت ماهی‌ها در این سازه‌ها از نوعی تور مخصوص استفاده می‌کنند که باید به پایین‌ترین سطح در کف استخر برسد. پس از جمع‌آوری، آن‌ها باید با آب شسته شوند و در مخلوطی از یخ قرار بگیرند. این کار کیفیت گوشت آن‌ها را کاهش نمی‌دهد.

ساخت استخر ماهی بر اساس نوع ماهی

پس از آشنایی کامل با کلیات احداث استخر ماهی، نوبت به مهم‌ترین قسمت برای این فرایند می‌رسد. شما پیش از آن که به کار پرورش ماهی مشغول شوید، باید در ابتدا بدانید که قصد دارید چه نوع ماهیانی را پرورش دهید. ساخت استخر‌ ماهی گرمابی با احداث استخرهای مناسب برای ماهیان سردابی متفاوت است. در ادامه به تفاوت مهم میان این دو گونه از ماهی‌ها اشاره می‌کنیم تا با شناخت بیشتری نسبت به ساخت‌ استخر کوچک پرورش ماهی یا احداث این سازه‌ها در ابعاد بزرگ بپردازید.

تفاوت ماهی گرمابی و سردابی؛ اصلی مهم برای احداث استخر ماهی

ماهی‌های گرمابی، آبزیانی هستند که در محیطی بدون نمک زندگی می‌کنند و عمدتا از گونه ماهیان رودخانه‌ای به‌شمار می‌روند. درصورتی‌که ماهیان سردابی در آب سرد دریاها وجود دارند و برای محیط زندگی، باید درصد متفاوتی از نمک را داشته باشند.

بر همین اساس مهم‌ترین تفاوت‌های ماهی‌های گرمابی و سردابی عبارت‌اند از:

• ماهیان سردابی Cold water fish)): بهترین دما برای پرورش آن‌ها، بین 15 تا 17 سانتی‌گراد است. انواع ماهی‌های قزل‌آلا و ماهیان زینتی مانند گلد فیش و زبرا دانیوس از جمله ماهیان سردابی هستند
• ماهی گرمابی Tropical fish)): این آبزیان در دمای بین 18 تا 32 درجه سانتی‌گراد زندگی می‌کنند؛ اما بهترین دما برای رشد آن‌ها بین 25 تا 27 درجه سانتی‌گراد است. انواع ماهی کپور و ماهی‌های زینتی مانند گوپی و بتا از جمله ماهیان گرمابی هستند

شرایط ساخت استخر ماهی گرمابی

در سال‌های گذشته ساخت‌ استخر ماهی گرمابی در بین کشاورزان و مزرعه‌داران رشد فراوانی کرده است. این سازه‌ها، به شرایط متفاوتی برای ساخت نیاز دارند و در زمان احداث آن‌ها باید به این شرایط توجه داشت. در ادامه به مهم‌ترین شرایط ساخت‌ استخر‌ ماهی‌ گرمابی اشاره می‌کنیم.

نوع زمین

مناسب‌ترین زمین برای ساخت‌ استخر ماهی گرمابی، زمین‌های مسطح هستند. زمین‌های دارای تپه، گودال و یا دره نمی‌توانند شرایط رشد مناسب این نوع از ماهی‌ها را تامین کنند. دلیل آن هم افزایش هزینه ساخت‌ استخر پرورش ماهی و دشوار بودن صید است.

احداث استخر ماهی در زمین‌های مسطح به یک کف شیب‌دار نیاز دارد تا بتوان نیروی ثقل آن را تخلیه کرد. از سوی دیگر ساخت استخر در زمین‌های بالاتر از سطح زمین‌های دیگر، آب موجود در استخر را به سایر زمین‌ها نشت می‌دهد. ضمن این که احداث استخر در زمین‌هایی پایین‌تر از نواحی اطراف، باعث می‌شود تا در زمان باران یا آبیاری زمین‌های دیگر، آب به درون استخر نفوذ کرده و سلامت آبزیان را به خطر جدی روبه‌رو کند.

شرایط خاک؛ عاملی مهم برای سلامت آبزیان در زمان احداث استخر ماهی

خاک‌ها به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل در احداث و استفاده از استخرهای ماهی، نقشی مهم را در این کار ایفا می‌کنند. بدون توجه به خاصیت فیزیکی و شیمیایی خاک، امکان تلف شدن ماهی‌ها و آسیب به استخر ماهی وجود دارد. به همین دلیل در زمان ساخت استخر ماهی باید به عوامل فیزیکی و شیمیایی خاک توجه ویژه‌ای داشته باشید. همچنین کف استخرها باید در لایه‌های کم نفوذ خاک قرار بگیرد.

مهم‌ترین شرایط فیزیکی و شیمیایی خاک برای احداث استخر پرورش ماهی عبارت‌اند از:

• شاخص پایانی خاک نباید کم‌تر از 8 درصد باشد
• حد روان بودن خاک رس باید 35 درصد باشد
• شاخص پایانی در خاک‌های رس دار برای ساخت دیواره استخر ماهی باید بیشتر از 30 درصد باشد
• مناسب‌ترین حد روان بودن خاک‌های رسی غیر قابل نفوذ کمتر از 60 درصد است
• میزان PH خاک باید خنثی یا در جهت قلیایی باشد

انتخاب محل مناسب براي ساخت استخر پرورش ماهی گرمابی

محلی که برای ساخت استخر ماهی گرمابی مورد استفاده قرار می‌گیرد باید دارای استانداردهایی باشد. انتخاب درست مکان در بهبود سرعت پرورش ماهی‌های باکیفیت و افزایش راندمان اقتصادی نقش موثری را بر عهده دارد.

مهم‌ترین نکات در انتخاب محل مناسب برای ساخت‌ استخر ماهی‌ گرمابی عبارت‌اند از:

• زمین باید در دسترس بوده و مساحت آن جوابگوی ساخت تاسیسات مورد نیاز را در اختیار مجری قرار دهد
• به سادگی بتوان خاک این مکان را آزمایش کرد
• در این محل آب کافی و مناسب از نظر کیفیت وجود داشته باشد
• به راه شوسه و شبکه برق نزدیک باشد
• در محل انتخاب شده فضای سبز یا درخت موجود باشد
• در این محل منابع غذایی و کودهای آلی وجود داشته باشند
• وضعیت توپوگرافی زمین باید اجازه خاک‌برداری با کم‌ترین هزینه را بدهد
• در صورت استفاده از آب رودخانه باید مشکل سیل و طغیان رودخانه برطرف شود

هزینه ساخت استخر پرورش ماهی

ساخت استخر ماهی بر خلاف تصویر بسیاری از افراد به سرمایه اولیه زیادی نیاز ندارد. ساخت‌ استخر‌ کوچک پرورش ماهی برای شروع به حدود 200 الی 250 میلیون تومان سرمایه نیاز دارد. با این میزان از سرمایه و یک برنامه‌ریزی درست و اصولی می‌توان سالیانه در حدود 20 تن ماهی را پرورش داد.

از سوی دیگر هزینه ساخت‌ استخر پرورش ماهی شامل موارد مختلفی مانند انبار مواد غذایی، ساخت استخر، دوش و زهکشی ورودی به مزرعه، اتاق نگهبانی، ساختمان اداری و نصب ادوات کشاورزی می‌شود. هزینه‌های فوق به استثنای هزینه تامین زمین است.

برای ساخت استخر سرپوشیده ماهی به چه نکاتی باید توجه داشت

استخرهای سرپوشیده ماهی کاربرد بالایی در محیط‌های کوچک دارند. ساخت این سازه‌ها به دقت بیشتری نسبت به ساخت استخر ماهی سرباز دارد؛ زیرا شرایط جوی و میزان نور در کیفیت پرورش ماهی‌ها و نتیجه نهایی کار بسیار مهم است. استخرهای سرپوشیده ماهی باید با نور طبیعی به اندازه کافی روشن شوند و در آن‌ها سیستم تهویه هوا کاملا اصولی نصب شود.

در زمان ساخت استخرهای سرپوشیده ماهی باید به نکات زیر توجه کنید:

• سرعت گردش هوا
• رطوبت
• دمای آب
• دمای محیط

از سوی دیگر دقت داشته باشید که مجری ساخت‌ استخرهای ماهی سرپوشیده از مصالحی استفاده کند که در برابر زنگ و فرسایش مقاوم باشند. طراحی فضای استخرها و قرارگیری محیط‌های آلوده‌ای مانند سرویس‌های بهداشتی نیز عامل مهم دیگری است که باید در این نوع سازه‌ها به آن‌ها توجه کرد.

یک طراحی مناسب برای استخرهای سرپوشیده ماهی معیارهای زیر را مد نظر قرار می‌دهد:

• اتاق نگهبانی
• فیلتراسیون کامل بر اساس طرح
• سیستم برگشتی
• استخر ضد عفونی در ورودی استخر و ورودی مزرعه
• هیدرولیک آب
• تصفیه میکروبی و شیمیایی
• توجه به موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی زمین
• به‌کارگیری پمپ مناسب
• فاصله مناسب تا بازار
• زمان ماند و آرامش آب
• دسترسی آسان به آب مورد نیاز
• لوله‌کشی ورودی و خروجی
• استفاده بهینه و حداقلی از منابع آبی
• سرعت چرخش آب در استخر پرورشی و سیستم تصفیه
• کاهش طول دوره پرورشی
• سیستم‌های تصفیه فیزیکی
• بهبود کیفیت آب و بازچرخانی مجدد
• قرنطینه آب و ماهی

گروه مهندسی برکه؛ بهترین مرجع ساخت و آب‌بندی انواع استخرها

در زمان ساخت استخرهای ماهی، فرایند عایق‌کاری و آب‌بندی این سازه‌ها برای جلوگیری از خروج آب به خارج از کاسه استخر اهمیت بالایی دارد. برای یک آب‌بندی مناسب باید از روش‌هایی اصولی و تخصصی استفاده کرد. مجموعه‌های معتبری در این زمینه فعالیت می‌کنند که گروه مهندسی برکه در صدر این مجموعه‌ها قرار دارد.

مجموعه ما با ارائه خدمات تخصصی در زمینه ساخت انواع استخر و جکوزی، آب‌بندی انواع نما، پشت‌بام، استخرهای کشاورزی و بتنی، عایق‌کاری چاله‌های آسانسور و طراحی و ساخت سقف‌های کشسان، خدمات متنوعی را به مشتریان ارائه می‌دهد. شما می‌توانید برای انتخاب بهترین متریال و دریافت راهنمای آب بندی استخر پرورش ماهی و کشاورزی خود، با مشاوران سایت ما در ارتباط باشید.

برای اطلاع از نحوه پرورش ماهی در استخر ذخیره آب کشاورزی و یا سایر استخرها نیز می توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید تا هر آنچه لازم است در اختیار شما قرار دهند.

سوالات متداول